Zelfvertrouwen is fijn om te hebben. Het bespaart je namelijk een boel zorgen, frustratie en mislukkingen. Zelfvertrouwen is gebaseerd op de inschatting hoe goed je iets weet of kunt in relatie met hoe je vindt dat je dat zou moeten weten of kunnen. Als je altijd de beste wilt zijn, zul je vaak falen en dus steeds minder zelfvertrouwen krijgen. Als je van jezelf niets verwacht, zul je het altijd goed doen en dus ook veel zelfvertrouwen hebben (gekregen). In feite begint het zelfvertrouwen dus bij je verwachting.
De rol van persoonlijkheid
Hoe goed je vindt dat je moet zijn is onderdeel van je persoonlijkheid. Je basis persoonlijkheid heb je in eerste instantie geërfd van je ouders en voorouders en volgens astrologen hangt het ook af van het moment en de tijd waarop je geboren bent. Ten tweede wordt je persoonlijkheid gevormd door je opvoeding. Als je ouders je gedrag als kind regelmatig afkeurden, omdat je in hun ogen zelden iets goed deed, en je vaak voor hielden dat je wel iets moet bereiken in het leven, wil je waardevol zijn. Dan kan het haast niet anders dat je altijd je best doet om iets goed te doen en jij dit, net zoals je ouders, ook van jezelf verwacht. De derde factor die je persoonlijkheid, inclusief je verwachtingen, heeft gevormd zijn de situaties die je op school en met je vrienden en familie hebt meegemaakt en hoe je daar mee bent omgegaan; ofwel je levenservaring.
Aan zelfvertrouwen winnen
Goed, nu we weten waar zelfvertrouwen vandaan komt, is de vraag hoe we er meer van krijgen.
- Stop met het waarde hechten aan verwachtingen.
Dat is bepaald niet zo simpel als het hier staat, maar toch: Realiseer je het volgende: “Als ‘dat wat niet is’ belangrijker is dan ‘wat is’, ontstaat er stress in je systeem.” Dit komt omdat je niet uitgaat van de realiteit (wat is), maar van de gedachten over wat dus ‘niet is’, je verwachtingen en andere normen en waarden. Als jij de norm hanteert ‘dat je moet presteren’ en het lukt niet, ben je teleurgesteld in jezelf en schaadt dat je zelfvertrouwen. “Ja, maar ik moet toch …?” NEE! Elke verwachting, norm of waarde, zoals het streven naar ‘vrijheid’, ‘eerlijkheid’, e.d., is een gegarandeerde kans op frustratie, (zelf)kritiek, woede, angst en meer negatieve emoties.
Je bent de gedachten ‘over’ van alles en nog wat niet zo maar kwijt, maar realiseer wat het is: ‘gedachten’ en dus niet de realiteit. Als je in de realiteit een resultaat boekt is dat pas ‘goed’ of ‘fout’ als je het vergelijkt met dat wat er niet is, zoals de scores van anderen of ‘de norm’. Die zijn van anderen en niet van jou. Accepteer alles wat is, zoals het is. - De enige die jou echt kan ‘waarderen’ ben je zelf.
Alle andere waardering is gekleurd. Want dat is de waardering van anderen, die daar hun eigen autobiografie in hebben verwerkt. Kijk maar hoe weinig mensen je een 10 geven als ze je moeten waarderen, terwijl alles eigenlijk altijd een 10 is, want dat is wat er op dat moment in zat en je vast het beste van wat je op dat moment kon realiseren. Zelfs als je ‘je best niet hebt gedaan’ is het nog een 10, want blijkbaar was je niet in staat beste te geven en was het voor dat moment het beste wat er uit kwam. Alleen je prestatie vergelijken met iets anders (het verleden, mening van anderen) maakt het van minder waarde. Het lijkt simpel en dat is het in feite ook. De enige echte waarde is het altijd kunnen zien van eigen waarde. Bijvoorbeeld: soms worden we wel eens de hemel in geprezen en nog gaat het zelfvertrouwen niet omhoog, we keuren het zelfs af. “Nou zo goed was het nou ook weer niet” zeggen we doodleuk. Dus eigenlijk maakt het ook zelden iets uit wat een ander zegt. Als heel veel mensen je de hemel in prijzen, ga je hooguit ‘geloven’ dat je goed bent, maar in je hart weet je dat je niet zo goed bent en ga je steeds meer aan de verwachtingen van anderen proberen te voldoen. Denk bijvoorbeeld aan André Hazes senior. Iedereen prees hem de hemel in, maar hij werd gek van zijn verwachtingen, waar hij maar niet aan kon voldoen. Of Amy Winehouse. Veel te vroeg gestorven aan de drugs, omdat ze de verwachtingen die zij dacht dat anderen van haar hadden, ook niet aan kon. Dit zijn maar twee van de vele voorbeelden en dan noemen we nog niet eens al die mensen die aan de alcohol en drugs gaan omdat ze het leven anders denken niet aan te kunnen. In the end waardeer je uiteindelijk toch alleen jezelf. Stap dus niet meer in de valkuil de waardering van anderen te willen, om jezelf goed te voelen. Dat werkt gegarandeerd niet of hooguit heel even, tot het moment weer voorbij is, omdat je er in je hart toch niet in gelooft. Als jij zelf niet in jezelf gelooft, kan de wereld roepen hoe geweldig je bent, maar het komt niet eerder aan totdat jij realiseert dat jij altijd je best doet en – op elk moment – altijd de beste versie van jezelf bent. “Ja, maar als ik altijd tevreden ben over mezelf, word ik nooit beter” zou een gedachte kunnen zijn, die nu opkomt. Ten eerste, hoeft dat ook niet, want je bent al het beste wat je kunt zijn. Ten tweede, hoe weet je dat? Heb je bewijs dat je niet beter wordt als je jezelf niet bekritiseert? Wedden van wel? Jij bent wat je bent. Dit is wat het is. De rest is waanzin (waanideeën zin proberen te geven). Bovenstaande geldt overigens ook voor de kritiek van anderen. Die is ook gekleurd, want die geven ze alleen om zichzelf beter te doen voelen, althans dat proberen ze en dat mechanisme werkt ook niet, want hun onbewuste eigen kritiek komt ook van het idee dat je perfect moet zijn om eigenwaarde te kunnen hebben. Het is dus de andere kant van dezelfde medaille. Luister altijd naar kritiek, want er zit meestal wel een kern van waarheid in en daarvan kun je leren, maar realiseer je wat het is: een gedachte gebaseerd op een waanidee. - Falen is een utopie.
Wat is falen? Als je een 5 haalt en je wilde een 10 dan kun je dat ‘falen’ noemen, als je daar blij van wordt. Waarschijnlijk niet. Waarom doe je het dan? Faalangst is wederom het gevolg van de verwachting en niet van het resultaat. Dus een waanidee. Op de keper beschouwd kun je niet falen. Je kunt wel leren van je eerdere prestaties. Als je de volgende keer iets anders doet is het resultaat misschien hoger. That’s it.
Omarm ‘wat is’ en laat de rest voor wat het is ‘gedachten’.
Alex Engel
Oefening
Deel in onderstaand reactieveld hoe jij je zelfvertrouwen gaat versterken. Zo leren we van elkaar.
Samen of alleen aan je zelfvertrouwen werken
In de wereld van het coachen zeggen we altijd: Je kunt je eigen ogen niet zien. Iedereen heeft blinde vlekken en weet alleen maar wat hij of zij weet. Een ander ziet dingen die jij niet ziet en weet dingen die jij niet weet. Alles zelf doen kan, maar doe je daarmee jezelf niet tekort? Een coach inschakelen – vaak ook nog betaald door de werkgever – helpt je sneller meer zelfvertrouwen te krijgen.
Misschien loop je met een vraag of een emotionele kwestie rond, die je toename van je zelfvertrouwen in de weg zit. Zet die vraag op onze Questions pagina. Bij Coaching Nederland aangesloten coaches kunnen je vraag dan lezen en hem beantwoorden.